Dieta płynna stosowana jest w różnych sytuacjach. Przede wszystkim u pacjentów ze schorzeniami przewodu pokarmowego, zwłaszcza jelit. Oprócz tego przed niektórymi badaniami diagnostycznymi, podczas kuracji odchudzającej, a także po zabiegach operacyjnych ingerujących w układ pokarmowy. Z czego powinna się składać taka dieta?
Zasady ogólne
Z założenia każda dieta płynna ma być lekkostrawna, niezależnie od przyczyny stosowania. Każda z przesłanek związana jest bowiem z minimalnym obciążeniem przewodu pokarmowego, przy jednoczesnym dostarczeniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Posiłki muszą być więc zbilansowane.
W każdej diecie płynnej składniki po obróbce termicznej należy przetrzeć albo zmiksować, a w razie potrzeby rozprowadzić przegotowaną wodą lub mlekiem. Do przygotowywania posiłków przyda się blender. W handlu dostępne są różne urządzenia tego typu, ale trzeba mieć na uwadze, że mały blender o niskiej mocy, który doskonale zdaje egzamin przy sporządzaniu koktajli, może być niewystarczający do miksowania pokarmów.
Zatem trzeba będzie zakupić blender wysokoobrotowy, wyposażony w duży kielich. Z jego pomocą będzie można przygotować mleko roślinne, rozdrobnić gotowane mięso i warzywa. Blender o wysokiej mocy poradzi sobie nawet z twardymi składnikami, jak np. surowa marchewka; takie urządzenie jest niezastąpione podczas przygotowywania smoothie.
Co wolno, a czego nie wolno jeść w diecie płynnej?
Zgodnie z podziałem według piramidy żywieniowej:
- Produkty zbożowe dozwolone – pieczywo czerstwe pszenne, kasze w formie kleików, biszkopty, mąka, suchary. Zabronione jest pieczywo świeże, żytnie, razowe, makarony, nieprzetarte kasze
- Mleko i jego przetwory dozwolone – mleko świeże, biały ser. Zabronione – mleko zsiadłe, ser żółty, ser topiony
- Jaja – dozwolone gotowane, zabronione surowe
- Mięso i ryby dozwolone: chude mięso – cielęcina, wołowina, indyk i kurczak bez skóry. Ryby chude – dorsz, flądra, szczupak, sandacz, mintaj, morszczuk. Chude wędliny – szynka, polędwica, wędliny drobiowe. Zabronione są tłuste mięsa – wieprzowina, baranina, kaczka, gęś, kiełbasy, tłuste ryby (węgorz, łosoś, halibut, makrela)
- Tłuszcze dozwolone – świeże masło, świeża słodka śmietanka, oleje, oliwa z oliwek. Zabroniona jest kwaśna śmietana, słonina i smalec
- Warzywa i owoce dozwolone: ziemniaki gotowane, warzywa i owoce gotowane, soki owocowe i warzywne świeżo wyciskane, przeciery (np. pomidorowy). Zabronione są warzywa cebulowe, kapustne, papryka, ogórki, strączkowe, warzywa surowe (w niektórych schorzeniach), śliwki, gruszki, owoce pestkowe i suszone
- Przyprawy dozwolone: sok z cytryny, sól, cukier, koperek, cynamon, wanilia, zioła. Zabronione: chrzan, pieprz, ocet, musztarda, chili
- Słodycze i napoje dozwolone: miód, cukier, kisiel płynny, kompot przecierany, herbata owocowa. Zabronione są: chałwa, czekolada, orzechy, kakao, wszelkie napoje alkoholowe.
Robiąc zakupy należy zawsze czytać etykiety i unikać produktów, które zawierają polepszacze chemiczne i konserwanty.
Rodzaje diet płynnych
Dieta płynna dla osoby chorej powinna przede wszystkim łagodzić pragnienie i nawadniać organizm, który traci płyny w wyniku, np. długotrwałych biegunek czy wymiotów. Oczywiście przy uporczywych wymiotach nie należy podawać niczego doustnie, jedynie nawadniać chorego dożylnie w warunkach szpitalnych. Odżywianie doustne można stopniowo rozpocząć dopiero po ustaniu wymiotów.
W takich wypadkach zaczyna się od podawania wody przegotowanej, niegazowanej wody mineralnej i naparów ziołowych, łagodzących dolegliwości żołądkowe (mięta, rumianek). Następnie, jeżeli wymioty nie powrócą, można podać rzadki kleik, sok owocowy świeżo wyciśnięty (nie z kartonu!), w dalszej kolejności cienki rosół pozbawiony tłuszczu. Wszystkie płyny podaje się początkowo po łyżce co pół godziny. Jeżeli żołądek ich nie odrzuca, można stopniowo zwiększyć podawane ilości i wydłużyć odstępy czasowe. W przypadku znacznej utraty płynów mogą wystąpić zaburzenia wodno-elektrolitowe; można je usunąć podając płyny nawadniające z elektrolitami.
Dieta płynna dla osoby zdrowej, podobnie jak każda inna, ma za zadanie dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w każdym posiłku, aczkolwiek w różnych proporcjach, zgodnie z zapotrzebowaniem na energię w różnych porach dnia. Posiłki przyrządza się ze wskazanych wyżej, dozwolonych składników, blenduje i rozprowadza dla uzyskania pożądanej konsystencji.
Zasady przyrządzania i podawania posiłków
Składniki pokarmowe, które mają zostać doprowadzone do postaci płynnej, poddajemy obróbce termicznej dozwolonymi metodami. Należy zatem stosować gotowanie w wodzie i na parze, pieczenie bez tłuszczu w folii aluminiowej, rękawie lub woreczku do pieczenia, a tłuszcz dodawać na surowo do gotowych dań. Do zagęszczania zabronione są zasmażki. Zamiast nich stosuje się zawiesinę mąki w wodzie lub mleku. Z technik obróbki termicznej wykluczone jest smażenie, duszenie po obsmażeniu, grillowanie, zapiekanie, pieczenie w tłuszczu i odgrzewanie na patelni (odsmażanie).
Posiłki powinny być przygotowywane za każdym razem świeże, aby nie trzeba było ich odgrzewać. Odpowiednia temperatura do blendowania to około 25 stopni; jeżeli lubimy danie cieplejsze, zblendowaną, np. zupę można podgrzać w mikrofalówce.
Posiłki w diecie płynnej należy podawać najlepiej co trzy godziny, pamiętając, aby bezpośrednio przed jedzeniem, w trakcie i tuż po nim nie spożywać dodatkowo płynów, które rozrzedzają soki żołądkowe. Dozwolone płyny można pić godzinę przed posiłkiem i godzinę po nim.
Przykładowy jadłospis w diecie płynnej
Śniadanie I: miksujemy 1 szklankę mleka o zawartości 1,5 proc. tłuszczu, 1 średni banan, kilka truskawek (mogą być z mrożonki).
Do południa można spożywać cytrusowe smoothie z dodatkiem miodu. Po południu zamienia się je na warzywne, zawierające mniej cukru i kalorii, np. marchwiowe z dodatkiem selera, buraczane ze szpinakiem.
Śniadanie II: gotowane na miękko jajko zmiksowane z mlekiem
Obiad: Zupa pomidorowa przecierana, pulpet cielęcy gotowany zmiksowany z kaszą manną i rozprowadzony rosołem, marchew gotowana miksowana
Podwieczorek: sucharek rozmoczony w mleku
Kolacja: dorsz gotowany na parze zmiksowany z gotowanymi ziemniakami i rozprowadzony śmietanką 10-procentową, herbata.
Ogólny bilans płynów w ciągu doby powinien wynieść około 2-3 litrów, w zależności od zapotrzebowania organizmu i ciężaru ciała.
Autor:
Julia Piwowarczyk, dietetyk w firmie Wygodna Dieta.
